Мектеп оқушыларының ыстық тамағының пайдасы туралы

АСХАНАДА (БУФЕТТЕ) ДАЙЫНДАУҒА  ЖӘНЕ  САТУҒА РҰҚСАТ ЕТІЛМЕЙТІН ТАҒАМДАР:

* 

*  

*  

*  

* 

* тұтыну қаптамасындағы кондитерлік өнімдер мен тәттілерді (шоколад, кәмпит, печенье);

*морстар, квастарды;

*фритюрде қуырылған өнімдерді;

*шала пісірілген жұмыртқа, қуырылған жұмыртқаны;

*күрделі (4 компоненттен артық) салаттарды; қаймақ пен майонез қосылған салаттарды;

*өнеркәсіпте дайындалмаған (үйде дайындалған) тамақ өнімдерін;

*тез дайындалатын құрғақ тағамдық концентраттар негізіндегі бірінші және екінші тағамдарды;

*газдалған, емдік және емдік-асханалық минералдық суды, тәтті алкогольсіз сусындарды, алкогольсіз энергетикалық (сергітетін) сусындарды, диффузиялық қойылтылған шырындарды (қаптамаланған минералды және ауыз суды қоспағанда);

*фаст-фудтар: гамбургерлер, ход-догтар, чипсілер, кептірілген нан, қытырлақ нанды;

*ащы тұздықтар, кетчуптар, ащы дәмдеуіштерді (бұрыш, ақшелкек, қыша) рұқсат етілмейді;

АСХАНАДА ТАҒАМ ДАЙЫНДАУ КЕЗІНДЕ ПАЙДАЛАНУҒА РҰҚСАТ ЕТІЛМЕЙТІН АЗЫҚ-ТҮЛІК ШИКІЗАТТАР :

*пастерленбеген сүтті, термиялық өңделмеген сүзбені және қаймақты;

*суда жүзетін құстың жұмыртқасы мен етін;

*ауыл шаруашылығы малының сырқаттанушылығы бойынша қолайсыз шаруашылықтардың сүтін және сүт өнімдерін;

*тіл, жүректі қоспағанда өнімді мал мен құстың субөнімдерін;

*механикалық түрде сылынып алынған өнімді малдың етін және құс етін;

*құс етінен алынған құрамында коллагені бар шикізатты;

*сойылған өнімді мал мен құстың қайта мұздатылған өнімдерін;

*генетикалық түрлендірілген шикізаттар және (немесе) құрамында генетикалық түрлендірілген көздер бар шиізаттарды;

*йодталмаған тұзды және құрамында темірі бар витаминдермен, минералдармен байытылмаған (фортификацияланбаған) жоғарғы және бірінші сұрыпты бидай ұны.

Жоғарыда аталып өтілген тағамдарды тұтынбауға маман ретінде кеңес беремін. Қазақстанның болашағы - дені сау, білімді жас ұрпақтың  қолында. Маман ретінде барша ата-аналарға, мектеп оқушыларына ұтымды әрі тиімді тамақтанып, салауатты өмір салтын ұстануға шақырамын.

Адамның тамақтану жүйесіндегі ыстық тамақ өте маңызды. Дәрігерлер бақылауының көп жылдық тәжірибесі оқу күні кезінде ыстық тамақты тұтынбайтын оқушылар тез шаршап, жиі бас ауруына, шаршауға, асқазанның ауырсынуына, ауыздың нашар дәмі, көңіл-күйдің нашарлауына және төмен жұмысқа қабілеттілігіне шағымданатынын көрсетті. Сонымен қатар, статистикаға сәйкес, мектеп жасындағы балалар арасында асқазан аурулары тірек–қимыл аппараты ауруларынан кейін екінші орында тұр. Бір сөзбен айтқанда, барлық фактілерді дейді пайдасына міндетті ыстық тағам үшін барлық оқушы болу, мектеп. Статистика көп ұзамай оқушылар, әсіресе жоғары сынып оқушылары сапалы тамақ емес, чипстер, бутербродтар, кока-колу, жарнамаланатын әр түрлі сухариктер ұнайтынын көрсетті. Бақытымызға қарай үрдіс өзгере бастады және жоғары сынып оқушылары үлкен жүктеме кезінде мектепте ыстық тамақ қажет. 

Мектеп бағдарламаларын меңгеру балалардан жоғары ақыл-ой белсенділігін талап етеді. Білімге баулитын кішкентай адам тек қана ауыр еңбекті орындап қана қоймай, сонымен қатар өсуде, дамиды, және ол үшін ол толыққанды тамақтануға тиіс. Қазіргі мектеп оқушысы күніне төрт реттен кем емес, таңғы асқа, түскі асқа және кешкі асқа міндетті түрде ыстық тағам болуы керек.

Өсіп келе жатқан организм үшін сүт, сүзбе, қышқыл сүт өнімдері-кальций мен ақуыз көздері міндетті. Кальций мен фосфордың жетіспеушілігі балық тағамдарын толтыруға көмектеседі. Гарнир ретінде картоп немесе макарон емес, бұқтырылған немесе пісірілген көкөністерді (қырыққабат, қызылша, пияз, сәбіз, бұршақ, сарымсақ және қырыққабат) қолданған дұрыс. Оқушылардың тамақтануы теңгерімді болуы керек. Оқушының ас мәзіріне тек ақуыздар, майлар мен көмірсулар ғана емес, сондай-ақ алмастырылмайтын аминқышқылдары, витаминдер, кейбір майлы қышқылдар, минералдар мен микроэлементтер бар өнімдер міндетті түрде кіруі тиіс. Бұл компоненттер ағзада өздігінен синтезделмейді, бірақ балалар ағзасының толыққанды дамуы үшін қажет. Тамақ-ләззат: жақсы тамақтан кейін ми эндорфиндер — тыныштық сезімін тудыратын және көңіл-күйді арттыратын ерекше заттар. Денсаулық сақтауында эндорфиндерді қуып, зиян келтірмеу үшін тамақтану режимі тұр. Тамақтану режимін барлық балалар да сақтауы керек: ересектер мен балалар. Әсіресе, бұл өсіп келе жатқан балалар үшін маңызды. Әрбір бала ыстық тамақ алуы керек. Ақылға қонымды режим дұрыс, іркіліссіз және артық жүктемелерсіз, асқазан-ішек жолдарының жұмысын, тамақтың жақсы сіңірілуін және зат алмасудың қалыпты ағынын, нәтижесінде жақсы көңіл-күйді қамтамасыз етеді. Артатын ағзаға қажет төрт мезгілдік тамақтану.

Құрметті ата-аналар! Балалардың денсаулығына сақ болыңыз. "Мектептегі тамақтану –өскелең ұрпақтың денсаулығының кепілі". Мектепте болған кезде балалардың ыстық тамағы олардың денсаулығын және тиімді оқыту қабілетін қолдаудың маңызды шарттарының бірі болып табылады. Мектепте тамақтануды жақсы ұйымдастыру халықтың денсаулық деңгейінің көрсеткіштерін жақсартуға алып келеді, бірінші кезекте балалар мектепте өз уақытының көп бөлігін өткізетінін ескере отырып. Сондықтан тамақтану өсіп келе жатқан ұрпақтың денсаулығын анықтайтын маңызды факторлардың бірі болып табылады. Толыққанды және теңгерімді тамақтану аурулардың алдын алуға, жұмыс қабілеттілігі мен үлгерімінің артуына, балалар мен жасөспірімдердің дене және ақыл-ойдың дамуына ықпал етеді, олардың қазіргі өмірге бейімделуіне жағдай жасайды. Білім алушылардың тиімді тамақтануы-жалпы білім беретін мекемеде денсаулық сақтау ортасын құру, білім беру жүйесінің теріс әсерлері мен жұмыс істеу салдарларын азайту шарттарының бірі. Балалар жасындағы қоректік заттардың жеткіліксіз түсуі физикалық даму, ауру, үлгерім көрсеткіштеріне теріс әсер етеді, алмасу бұзылыстары мен созылмалы патологияның пайда болуына ықпал етеді. Мектеп дұрыс тамақтану процесіне әсер ететін және оқушылардың осы мәселедегі дұрыс дағдылары мен стереотиптерін қалыптастыруға болатын өмірлік маңызды орта болып табылады. Мектепте Денсаулықты сақтау және дұрыс тамақтану бойынша жұмыс жүргізу үшін тиімді мүмкіндіктер бар. Бұл мектеп жасы баланың негізгі дамуы және тамақтану түрін қоса алғанда, өмір салты қалыптасатын кезең болып табылады.

Мектепте ұйымдастырылған тамақтану санитарлық ережелермен және нормалармен реттеледі, сондықтан тиімді тамақтану принциптерін едәуір дәрежеде қанағаттандырады. Көптеген оқушылар салауатты өмір салтының құрамдас бөлігі ретінде дұрыс тамақтану туралы әлсіз түсінікке ие. Мектеп оқушыларының тамақтануының негізгі проблемалары мектеп қабырғасынан тыс тамақтану тәртібінің бұзылуымен, Чипстерді, фастфудтерді, сухариктерді, кәмпиттерді, шоколад батончиктерін және т. б. теріс пайдаланумен байланысты. Салауатты (рационалды) тамақтану-салауатты өмір салтының негізгі құрамдас бөліктерінің бірі, ағзаның белсенді өмір сүру кезеңін ұзартудың негізгі факторларының бірі.

Қазіргі уақытта адамдардың, бірінші кезекте халықтың әлеуметтік белсенді топтарының өз денсаулығына деген қарым-қатынасы айтарлықтай өзгеруде: денсаулықтың ештеңе тұрмағандығы туралы ескі көзқарастар жоғалуда, оған жұмсалатын шығындар ешқандай қайтарым бермейді және оларға елемеуге болады.

Денсаулық-адамның ең құнды байлығы, өйткені оның қазіргі қоғамдағы жұмысқа қабілеттілігін және тиісінше өмір мен әл-ауқаттың деңгейін анықтайды. Қазіргі адамның тамақтануы көптеген асқазан-ішек жолдарының, эндокриндік жүйенің, жүрек-қантамыр жүйесінің және онкологиялық процестердің даму қаупінің негізгі факторына айналуда. Адам ағзасында қоректену сипатына оның қалыпты жұмыс істеуі мен жұмысқа қабілеттілігі тәуелді болмайтын орган немесе жүйе жоқ.

Дұрыс тамақтану ағзаның әрбір даму кезеңінде үлкен рөл атқарады.  Тамақтанудың физиологиялық мағынасы: қоректік және дәрумендік тағамдарды таңдау неғұрлым көп болса, ағзаны алмастырылмайтын тағамдық заттармен толық қамтамасыз ету.

Дұрыс тамақтануды насихаттау маңызды, себебі бала кезінде алған тамақтану әдеті адам қартайғанша сақталады.  Бұл әдеттер отбасында және ұйымдастырылған балалар тағамы жүйесінде қалыптасады. Отбасылық тәртіпке тікелей әсер ету мүмкін емес, сондықтан мектеп асханасы-өсіп келе жатқан адам дұрыс тамақтануға Үйренетін басты орын. Оқушыларды толық ыстық тамақпен қамтамасыз ету халықтың денсаулығын сақтаумен тікелей байланысты.

Мектепте оқыту балалардың тамақтануына көп қиындық туғызады. Жиі таңертең олар аз және жаман жейді, баланы бір стакан сүт ішуге көндіреді. Жиі асығыс емес, тыныш жеуге күш салу керек. Мектептен кейін шаршағандықтан тәбет жоқ балаға түскі асқа дейін демалыс қажет. Тамақ ішуде ұзақ уақыт үзіліске жол берілмейді. Мысалы, егер оқушы 6-7 сағат түскі ас пен кешкі ас арасында үзіліс болса, онда бірнеше аптадан кейін оның бас айналуы басталады, әлсіздік, әлсіздік пайда болады, ол үйрену қиын болады. Бұдан басқа, ұзақ үзілістен кейін бала қатты ашуланып, тамаққа ашуланып, оны нашар шайнайды. Көп мөлшерде тамақ пісіп, нашар қорытылады және пайда әкелмейді. Іште қатты кесу, жүрек айнуы және тіпті құсу, ал кейін ас қорыту жүйесінің аурулары болуы мүмкін. Алайда, егер отбасында баланың тамақтану режиміне бөлінбесе, мектепте жақсы ұйымдастырылған тамақтану жақсы нәтиже бермейтінін есте сақтаған жөн.